(انظر) الجهل : باب ۶۰۶. ۶۰۷.
العلم : باب ۲۷۸۷.
۲۷۵۰
تَفسيرُ العَقلِ
۱۳۵۱۰.رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله :إنَّ العَقلَ عِقالٌ مِنَ الجَهلِ. و النَّفسَ مِثلُ أخبَثِ الدَّوابِّ. فإن لَم تُعقَلْ حارَت.۱
۱۳۵۱۱.عنه صلى الله عليه و آله :العَقلُ نورٌ خَلَقَهُ اللّه ُ لِلإنسانِ. و جَعَلَهُ يُضيءُ عَلَى القَلبِ ؛ لِيَعرِفَ بِهِ الفَرقَ بَينَ المُشاهَداتِ مِنَ المُغَيَّباتِ.۲
۱۳۵۱۲.عنه صلى الله عليه و آله :إنَّ اللّه َ تَبارَكَ و تَعالى خَلَقَ العَقلَ مِن نورٍ مَخزونٍ مَكنونٍ في سابِقِ عِلمِهِ الّذي لَم يَطَّلِع عَلَيهِ نَبِيٌّ مُرسَلٌ و لا مَلَكٌ مُقَرَّبٌ. فجَعَلَ العِلمَ نَفسَهُ. و الفَهمَ روحَهُ. و الزُّهدَ رَأسَهُ. و الحَياءَ عَينَيهِ. و الحِكمَةَ لِسانَهُ. و الرَّأفَةَ فَمَهُ. و الرَّحمَةَ قَلبَهُ. ثُمَّ حَشاهُ و قَوّاهُ بِعَشرَةِ أشياءَ : بِاليَقينِ. و الإيمانِ. و الصِّدقِ. و السَّكِينَةِ. و الإخلاصِ. و الرِّفقِ. و العَطِيَّةِ. و القُنوعِ. و التَّسليمِ. و الشُّكرِ.۳
۲۷۵۰
تفسير خرد
۱۳۵۱۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :همانا خرد، زانو بند نادانى است، و نفس [امّاره] مانند شرورترين جنبدگان است كه اگر پايش بسته نشود، بيراهه مى رود.
۱۳۵۱۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خرد نورى است كه خداوند براى انسان آفريد و آن را روشنگر دل قرار داد، تا به وسيله آن تفاوت ميان ديدنيها و ناديدنيها را بشناسد.
۱۳۵۱۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند تبارك و تعالى، خرد را از نورى اندوخته و نهفته در علم ازلى خويش آفريد كه هيچ پيامبر مرسل و فرشته مقرّبى از آن آگاه نبود. پس، دانش را نفْسِ خرد قرار داد و فهم را جانِ آن و پارسايى را سرش و حيا را در چشمانش و حكمت را زبانش و مهربانى را دهانش و دلسوزى را دلش. آن گاه درون آن را با دَه چيز، انباشته و محكم كرد: با يقين و ايمان و راستى و آرامش و اخلاص و مدارا و دَهِش و قناعت و تسليم و سپاسگزارى.
1.تحف العقول : ۱۵.
2.عوالي اللآلي : ۱/۲۴۸/۴.
3.معاني الأخبار : ۳۱۳/۱.